Jeszcze kilka lat temu futbol amerykański istniał w świadomości Polaków wyłącznie za sprawą filmów. Dziś jest to coraz bardziej znana dyscyplina w naszym kraju. Coraz częściej pojawia się na stadionach piłkarskich i potrafi przyciągnąć na trybuny tysiące osób, a liczba zarejestrowanych drużyn stale się powiększa.
Obecnie Polska Liga Futbolu Amerykańskiego (PLFA) zrzesza blisko 80 drużyn, które rywalizują między sobą w czterech seniorskich ligach oraz dwóch juniorskich. O tym, że sport ten zyskuje w Polsce na popularności świadczy chociażby fakt, że finał PLFA w 2015 roku obejrzało na stadionie we Wrocławiu blisko 15 tys. widzów. Przyjrzyjmy się zasadom tej gry, gdyż dla wielu może ona wydawać się chaotyczna i niezorganizowana.
Informacje ogólne, czyli boisko, czas gry i liczba graczy
Mecz futbolu amerykańskiego odbywa się na boisku o całkowitej długości 120 oraz szerokości 53,3 jardów. Linie wzdłuż boiska nazywa się bocznymi, natomiast wzdłuż szerokości – końcowymi. Równolegle do linii końcowych, 10 jardów w głąb boiska, znajdują się dwie linie punktowe. Między liniami końcowymi i punktowymi wyodrębnione zostały pola punktowe. W poprzek boiska, co 5 jardów, znajdują się linie informujące o odległości do pola punktowego rywala. Na środku boiska znajduje się linia 50 jardów. Na końcu boiska znajdują się dwa słupy rozstawione 18,5 stóp od siebie. Łączy je poprzeczka zawieszona na wysokości 10 stóp nad ziemia. Tak w skrócie wygląda boisko przystosowane do meczu futbolu amerykańskiego.
Typowy mecz futbolowy składa się z czterech 15 – minutowych kwart. Pomiędzy drugą, a trzecią jest przerwa. Należy wiedzieć, że po niektórych akcjach czas jest zatrzymywany, co znacznie może wydłużyć zawody, nierzadko nawet do ponad 3 godzin. Po zakończeniu każdej akcji, drużyna ataku ma 40 sekund na wznowienie gry. W przypadku remisu w regulaminowym czasie gry następuje 15 – minutowa dogrywka. Rozstrzygana jest metodą „nagłej śmierci”, co oznacza, że wygrywa ten zespół, który jako pierwszy zdobędzie w jej trakcie choćby minimalną liczbę punktów.
Podczas gry na boisku przebywa jedenastu graczy każdej z drużyn. Liczba zmian jest nieograniczona, co oznacza, że każdego zawodnika można zmienić dowolna liczbę razy, jeśli jest na to czas w przerwach między kolejnymi akcjami.
Rozpoczęcie meczu i zagrywki
Skoro znane są już najistotniejsze zasady ogólne, to można przejść do samego meczu. Każdy mecz futbolu amerykańskiego rozpoczyna się od losowania. Zawodnik drużyny przyjezdnej wybiera jedną ze stron monety i jeśli wygra, to ma trzy możliwości do wyboru: odebranie wykopu rywali, po czym rozpoczyna akcję ofensywną, wybranie strony boiska lub przeniesienie możliwości wyboru na drugą połowę meczu. Zwykle wybierana jest pierwsza opcja, gdyż od razu umożliwia rozpoczęcie gry w ataku. Zawodnik wykopujący piłkę ustawia ją na linii 35 jardów, a pozostali zawodnicy ustawiają się przed piłką wzdłuż linii. Oczywiście im dalszy wykop, tym lepiej, gdyż przeciwnik zaczyna budować akcję ofensywną z dala od pola punktowego. Drużyna odbierająca piłkę podejmuje decyzję: biec z piłką w stronę pola punktowego rywali lub zdecydować na zakończenie akcji w miejscu złapania piłki.
Po rozpoczęciu meczu wykopem piłki drużyna ataku rozpoczyna grę. Każde ofensywne zagranie rozpoczyna się od tzw. snapu. Przeciwnicy ustawiają się twarzą do siebie, a zawodnik ataku stojący w środku linii ofensywnej, czyli center, trzyma piłkę ustawioną na murawie i na ustalony sygnał podaje piłkę do tyłu – zwykle między nogami, do stojącego za nim rozgrywającego. Dopiero po wysnapowaniu piłki reszta graczy może rozpocząć akcję i przekroczyć linię wznowienia gry. Wówczas rozpoczyna się zagrywka.
Gra, czyli jak zdobywamy pole, punkty oraz kiedy zmienia się posiadanie piłki
Po rozpoczęciu zagrywki drużyna ataku ma za zadanie zdobywanie pola. Rozgrywający po wysnapowaniu piłki może wybrać jeden z trzech typów akcji: może oddać piłkę biegaczowi, którego zadaniem jest ominięcie lub przedarcie się przez obronę rywali, może podać piłkę do przodu skrzydłowemu lub samo pobiec w stronę pola punktowego. Ostatni wariant jest rzadko stosowany, gdyż rozgrywający jest najbardziej ochranianym graczem. Próba kończy się w chwili, gdy piłka staje się martwa, co ma miejsce w następujących sytuacjach: zawodnik z piłką pada na boisko, np. po szarży przeciwnika, piłka podana do przodu wypada za boisko lub w przypadku, gdy podczas akcji piłka lub zawodnik ją niosący znajdzie się poza boiskiem. Sędziowie gwizdkiem informują zawodników o końcu próby. Kolejną próbę rozpoczyna się na linii wznowienia akcji, czyli w miejscu zakończenia akcji.
W futbolu amerykańskim punkty można zdobywać na pięć sposobów:
– Przyłożenie – 6 punktów – wprowadzenie piłki w pole punktowe przeciwników.
– Podwyższenie za jeden punkt – dodatkowy rzut za celne kopnięcie do bramki po przyłożeniu.
– Podwyższenie za dwa punkty (tzw. akcja dołem) – po zdobyciu przyłożenia zamiast kopania za jeden punkt zawodnicy ponownie wprowadzają piłkę w pole punktowe przeciwnika.
– Celne kopnięcie do bramki – 3 punkty
– Zagranie bezpieczne (tzw. safety) – 2 punkty – przewrócenie przez obronę zawodnika formacji atakującej, będącego w posiadaniu piłki we własnym polu punktowym.
Oczywiście logicznym jest, że przez cały mecz jedna z drużyn nie może tylko atakować. Wobec tego w określonych sytuacjach następuje zmiana posiadania piłki. Dochodzi do tego na kilka sposobów:
– Drużynie atakującej nie udaje się zdobyć pierwszej próby, tzn. nie jest w stanie zdobyć 10 jardów pola w czterech próbach.
– Jeden z zespołów zdobywa punkty. Następnie piłka wprowadzana jest za pomocą wykopu przez tą samą drużynę.
– Atak oddaje piłkę obronie wykopem z powietrza. Zwykle ma to miejsce, gdy warunki na boisku wskazują na to, że nie uda się zdobyć pierwszej próby.
– Zawodnik obrony złapie podanie do przodu. Jest to tzw. przejęcie.
– Zawodnik ataku wbrew swej woli upuszcza piłkę, co określane jest wypuszczeniem.
– Atak niecelnie kopie na bramkę. Wówczas drużyna broniąca przejmuje piłkę w miejsce rozpoczęcie poprzedniej akcji.
– Obrona nie powala zawodnika, ale cofa go w stronę jego pola punktowego, zmuszając do rezygnacji z dalszego biegu.
Przewinienia i kary
Najczęściej odgwizdywane przewinienia w futbolu amerykańskim to: niedozwolona formacja ofensywna, zbyt szybki start zawodnika formacji ofensywnej, przytrzymanie zawodników obrony oraz opóźnianie rozpoczęcia akcji. W zależności od przewinienia gra jest zatrzymywana od razu lub kara zostaje wymierzona po zakończeniu akcji. Sędziowie zwykle ordynują przesunięcie piłki w stronę pola punktowego drużyny popełniającej przewinienia o 5, 10 lub 15 jardów.
